AMATEM

Esrar (kenevir) Nedir?

Esrar, kenevir otundan (Cannabis) elde edilen maddenin ismidir. Yetiştirilmesi oldukça kolay ve maliyeti düşük bir bitki olduğundan yüzyıllar boyu Anadolu’nun köylerinde alkole alternatif olarak kullanılmıştır. Kenevir, sanayide, keyif verici olarak, eski toplumlarda dinsel ayinlerde, tıp alanında vb. bir çok alanda binlerce yıldır insanların hayatında var olmuştur. Ancak tüm bunlara rağmen halen üzerinde en çok tartışılan konulardan biridir. Bir kesim uyuşturucu olarak nitelerken, diğer bir kesim esrarın uyuşturucu olmayıp, keyif verici bir madde olduğunu ve hatta sigara ve alkolden daha zararsız olduğunu savunur. Esrar üzerine tartışmalar ve savunanların yasallaştırma çalışmaları tüm dünyada sürmektedir. Bir çok ülkede esrar belli miktarda “kullanım amaçlı” olarak serbest bırakılmıştır.

Kenevir bitkisinin boyu yetiştirildiği yere göre değişir ve bazen 1-2 metreye kadar uzar. Liflerinden ip, halat, çuval vb. yapılır. Kenevir bitkisi dişi ve erkek olarak ikiye ayrılır. Esrar dişi kenevirden elde edilir. Esrardaki temel aktif içerik THC (Tetrahidrokannabiol)’dür.

Dişi kenevir Bitkisi

Esrarın tüketilen farklı çeşitleri mevcuttur. En yaygın tüketilen çeşitleri sırasıyla ot, gubar ve afgandır. Bunlar kenevir bitkisinden farklı işlemler sonucu elde edilir. Esrar Türkiye’de genellikle tütünle birlikte sarılarak içilir.
Türkiye’de esrar en fazla ot halinde olarak tüketilir. Olgunlaşmış dişi kenevir bitkisinin kurutularak kullanılmasıdır ve en doğal halidir.

Kurutulmuş Kenevir Bitkisi
Bununla birlikte Türkiye’de toz (gubar) olarakta kullanımı yaygındır. (Gubar arapça kökenlidir, “toz” demektir.) Toz esrar (Gubar) Kenevir bitkisinin baş kısımlarının (sömek) çok ince elekten geçirilmesiyle elde edilir. Kınaya benzer ve kalitesine göre farklı renk ve kokulardadır. Toz esrar kullanılmadan önce “basma” olarak nitelendirilen bir işlemden geçirilir. Bu, toz halindeki esrarın nemli kağıt ve aluminyum folyoya sarılarak ateşte ısıtıldıktan sonra, preslenerek plaka haline getirilmesi işlemidir.

Afgan olarak isimlendirilen türüde fazla olmasada kullanılmaktadır. Afgan cam macunu rengi ve kıvamındadır, Afganistan, Fas, Suriye, Pakistan gibi ülkelerde yaygındır ve Türkiye’ye de buralardan gelir. Afgan toz halindeki esrara farklı karışımlar katılarak elde edilir. Zaten afgan çeşidinin tutulmamasının bir sebebi de içinde kimyasal maddelerin bulunabileceği ihtimalidir.

Dişi kenevir bitkisinin çiçekli tepe kısımlarında reçine denilen koyu bir sıvı vardır, buna da reçine esrar denir.
Türkiye’de esrar kullanımı ve satışı yasaktır. Türkiye’nin belli bölgelerinde kaçak yollardan yetiştirilen kenevir, kurutullarak ya da toz haline getirilerek (gubar) yine kaçak olarak piyasaya sunulur.
Türkiye’de yoğun olarak Hatay, Mersin, İzmir/Ödemiş, Samsun/Bafra’da yetiştirilir. Sanayide ve tıpta kullanımı için kenevir bitkisinin ekimi denetimli olarak yapılmaktadır.

Esrarın Doğudan Batıya Yolculuğu
Napolyon 1798-99 yıllarında Arap yarımadasına geçmek için Mısır’da kamp kurduğunda, askerler arasında esrar kullanımının giderek yayıldığını görmüş, bir emirle bunu yasaklayarak kullananların şiddetle cezalandırılmalarını istemiştir.
Bütün bu sıkı önlemlere karşın, esrar askerler arasında yayılmaya devam etmiştir.
Askerler yurda döndüklerinde, alışkanlıklarıyla birlikte esrarı da Fransa’ya sokmuşlar, ayrıca Orta ve Yakındoğu’ya seyahat eden ya da orada çalışan Fransızlardan bazıları bu maddeyi Fransa’ya dönüşlerinde beraberlerinde getirmişlerdir.
Zamanla Avrupa’da Cannabis (esrar) başlı başına bir sektör olmuştur. Konu hakkında yapılmış sağlığından, eğlencesine, yetiştirilmesinden, satışına, televizyonundan, müzik gruplarına hatta parti organizasyonlarına kadar bir çok oluşum ve internet sitesi mevcuttur. Özellikle serbestliğin bulunduğu ülkelerde evde kenevir yetiştirmek yaygındır.
Evde yetiştirme (indoor) hakkında bilgi içeren bir çok site mevcuttur ve bu sitelerde yetiştirme aletleri ve farklı ırklardan kenevir tohumları satılmaktadır.
Avrupa’da esrar genellikle ot şeklinde kullanılır.
Pipe, bong gibi ot içmek için materyaller Avrupa’da yaygın olarak kullanılır.
Ayrıca Avrupa’da esrarın çok etkili bir çeşidi olan skunkta yaygındır.

Esrarın Tarihi Süreçi
Esrara ilk olarak milattan önce 2700 yıllarında yazılan Çin metinlerinde esrara rastlanmaktadır. Perslerin kitabı olan “Zerdüşt” te esrardan bahsedilmektedir. Hint kaynaklarında da yaygın olarak esrar adı geçmektedir. Bergamalı Galen de (MS 131-201) kenevirin etkilerinden sözetmiştir. Esrarın Arap dünyasına girişi Müslümanlık’tan çok sonra olmuştur.
Esrar Uzakdoğu, Çin ve Hindistan’dan gelmiştir. Ibn-i Sina kunnaptan nasıl ilaç yapılabileceğini anlatmıştır.
Birçok tarikatta ilaç ve keyif amacıyla kullanılmıştır. Esrar Avrupa’ya ilk olarak gezginlerin seyahatleri, daha sonra ise Napolyon’un seferleri sırasında askerler aracılığıyla girmiş ve çok hızlı bir biçimde yaygınlaşmıştır.
Bu bilgilere ayrıntılı olarak nostalji bölümünden ulaşabilirsiniz.
Esrarın öfori (neşe, keyil) etkisi binlerce yıldır bilinmektedir. Ağrı kesici ve uyku verici etkisi 19. ve 20. yüzyılda keşfedilmiş ve tıpta kullanılmaya başlanmistir.
Kenevir asırlar boyu tıp için en önemli kaynaklardan biri olmuştur. Esrar, kanser tedavisi sırasında oluşan kusmayı azaltmak, AlDS’li hastalarda iştahı artırmak amacıyla ve glokom adı verilen göz tansiyonunun arttığı durumların tedavisinde kullanılmaktadır.

Esrarın etkileri:

Esrarın insan üstündeki etkisi, esrarın cinsine, kullanım miktarına, kullanılış tarzına, çevresel koşullara, kullanan kişinin ruhsal durumuna göre değişiklik gösterir.

Esrarın fizyolojik ve pisikolojiye etkileri şeklinde ayrım yapmak gerekir. Bunlardan psikolojiye olan etkileri, fizyolojik etkilerinden daha önemli bir konumdadır. Psikolojik etkileri konusunda araştırmalar dünyada halen devam etmektedir.

Marihuananın içindeki başlıca aktif madde, THC (delta-9-tetrahydrocannabinol)’dir. THC, kanabinoidler denen maddeler arasında yer alır.

Esrar kullanıldığında, cinsi ve kullanım şekline göre, keyif verici etkisi birkaç dakika içinde vücudu sarar. Yarım saat içinde etkisi en üst düzeye gelir ve bu etki 2-4 saat devam eder.

Gelen olarak;

Gözlerde kırmızılık, gözbebeklerinin genişlemesi, kalp atışının hızlanması, iştah artışı, ağız kuruluğu esrar kullanımı sonrasında ortaya çıkan belirtilerdir. Kişinin dışarıdan gelen uyanlara duyarlılığı artar, yeni ayrıntılar keşfeder, renkleri daha parlak ve canlı görür, zamanın akışı yavaşlar. Kişinin hareket becerilerini ve motor performansını düşürür. Zamana ve yere karşı yönelim bozulur. Esrar yağ dokusunda birikir. Bunlar daha çok beyin ve üreme organlarıdır. 30 güne yakın burada depolanabilir.

Yoksunluk:

Aş erme (craving), yeniden esrar kullanmak için ani bir arzu oluşabilir.
Esrar kullanımı kesildiğinde, kısa dönemde, sinirlilik, rahatlayamama, uykusuzluk, iştahsızlık ortaya çıkabilir.

Esrarın Fizyolojik Etkileri

Akciğere etkisi:
Bu noktada esrarın kullanım şekli ön plana çıkar. Eğer esrar sürekli, tütün ile sarılıp kullanılıyorsa tütünün neden olduğu, kuru öksürük, balgam, kuru bronşit gibi sorunlarla karşılaşılabilir. Buradaki etkilerde tütün başroldedir. Esrarlı sigara genellikle hava ile sert şekilde ciğerlere çekildiğinden tütünün etkiside normal sigaradan fazla olacaktır. Şaşal, bong, kova diye tabir edilen kullanım yöntemleri akciğer için daha zararlıdır. Özellikle “kova” yani, dumanın pet şişeye doldurulup, birden çekilmesi uzun süreli tekrarlanmada akciğer için oldukça tehlikelidir.

Bir süre esrar kullananlarda burun mukozasında ve konjuklivalarda kuruma olur.

Kalbe Etkisi:

Esrar, kalp hızı ve kan basıncını arttırır.

Beyne etkisi:

Esrar, algısal bilgilerin hipokampusa girişini ve işlenmesini baskılar.
Böylece öğrenme, bellek, ve algıların duygu ve motivasyonla entegre olmasını sağlayan limbik sistem etkilenir. Ayrıca hipokampusa bağlı olan öğrenilmiş davranışlar bozulur.
Beyinde küçülme (serebral atrofi) görülebilir. Unutkanlığa sebep olur.

İştaha etkisi;

Nature dergisinin 2001 Nisan sayısındaki bir çalışma, marihuananın neden iştah artırdığını daha iyi anlamamıza yardımcı olacaktır. Endokanabinoidler denen moleküller, yani beynimizde zaten var olan marihuana benzeri kimyasalların görevi, beyindeki resöptörlere bağlanıp açlığı harekete geçirmektir. Beynin hipotalamus bölgesinde yer alan bu endokanabinoidler, gıda alınımından sorumlu olan kanabinoid reseptörlerini uyarırlar. Marihuanadan gelen kimyasallar ise bu kanabinoid reseptörlerine bağlanıp açlığa neden olurlar. Biraz karmaşık değil mi? Belki de kafanız bunu almayacak kadar iyidir.

Esrarın Psikolojik Etkileri

Esrar kullanıldıktan kısa süre sonra keyif verici etkisini gösterir. Esrar Önce sempatik sistemin etkinliğini artırır. Bu anda kişinin yaşadıkları kullandığı esrarın cinsi, kalitesi ve miktarına göre farklılık gösterir. Esrar alındıktan sonra duygu durumu değişiklikleri ortaya çıkar. Bu değişiklikler elemle haz arasında yer alan geniş bir duygulanım yelpazesi içinde bulunur. Kimi kez bunlara algı ve düşünce değişiklikleri de eklenir.

Duygulanım ve coşkuda haz yönüne doğru artma olabilir. Aşırı neşeyle birlikte konuşma ve hareket artar. Çağrışım ve düşünce akışı hızlanır. İmgeleme ve tasarım gücü canlanır. Çevreyle ilişki artar.
Neşe dönemini algı ve düşünce bozukluklarının bulunduğu dönem izleyebilir. Görme hallüsinasyonları olabilir. Zaman ve mekân algısı bozulur. İrade zayıflar, cinsel istekte artma olabilir. Cinsel sapmalarla ilgili davranışlara rastlanır.

Esrar kullanan kişi her kullanışında aynı psikoloji ve duygular içerisinde olmayabilir. Kullanan kişi “good trip” diye adlandılan mutlu ruh haline bürünür. Bununla birlikte “bad trip” olarak adlandırılan kötü bir ruh haline girildiğide görülebilir. Bunlardan birinin etken olması kullanan kişinin o anki psikolojik durumuna göre değişkendir.

Kişinin dışarıdan gelen uyanlara duyarlılığı artar, yeni ayrıntılar keşfeder, renkleri daha parlak ve canlı görür, zamanın akışı yavaşlar.

Esrar kısa vadedeki bu etkileriyle birlikte yaşam tarzı olarak insan üzerinde oldukça etkilidir. Bu noktada esrar kullanım miktarı çok önemlidir. Belli aralıklarla düzenli şekilde ömür boyu esrar kullanıp, normal bir aile ve iş yaşantısı sürdüren kişiler azımsanamaz. İlk esrar kullanmaya başlandıktan sonra aşama aşama farklı bir psikoloji ve yaşam tarzına girilebilir. Sosyal çevresi esrar kullandığını bilmesede, bu kişinin iş hayatında, ortaya koyduğu eserlerde, aile yaşantısında esrar etkilidir. Geçmişten günümüze bir çok sanat erbabının esrarın bu etkisiyle harmanlanıp, eserler icra ettiği görülmüştür.

Düşünme yeteneğini artırarak, düşüncede boyutlanmaya sebep olur ve farklı fikirler doğmasında etkendir.

Bazı kullanıcıların normali yakalamak için belli aralıklar ve düzenle kullanarak, bunu bir hayat biçimi haline getirmeleri görülebilir.

Düzenli esrar kullanımı ile birlikte şüpheci, mantıklı ve sorgulayıcı düşünce yapısı gelişir. Bu durum kullanan kişinin psikolojik yapısına göre bazen tehlikeli boyutlara ulaşabilir. Burada bahsedilen tehlike boyutunu şu şekilde açıklayabiliriz; Düzenli esrar kullanan kişi bu şüpheci düşünce yapısını artık hayatının belli kademelerine yayar. Bu zamanla bazı olaylar hakkında takıntı haline dönüşebilir. Örneğin bu durum yani şüpheci ve mantıklı yaklaşım kişiyi inançla ilgili konularda inançsızlığa götürebilir.

Sosyal açıdan pasif olan, kişilerde özgüvenin arttığı ve sosyalleşme açısından olumlu gelişmeler gözlenmiştir.

Esrarın kendisinin agresyona ya da “amotivational syndrome” denilen isteksizlik ve uyuşuklukla giden bir hale neden olup olmadığı tartışmalıdır.

Esrar kullanımının yol açtığı ruhsal durumlar ilk kez 1845 yılında Fransa’da, Moreau de Tours tarafından tanımlanmıştır. Moreau de Tours ruhsal bozukluk tablosu içinde aşırı neşe, duygusal bozukluk ve dengesizlik, algı bozuklukları, düşüncede taşkınlık, sapma, saplantı, takıntı, sabuklama, bellek karışıklığı ve kaybı gibi belirtileri saptamıştır.
Hey ve Porot, Moreau de Tours’un saptadığı belirtilerin kişisel Özellikler ve kullanılan esrar miktarına göre değiştiğini belirtmemistir.

Esrar Psikozu

İngiltere’de birçok uzmanın katılmasıyla sürdürülen uzun araştırma ve çalışmalar 1968 yılında, Home Office tarafından Cannabis raporu olarak yayınlanmıştır.
Bu raporda, esrarın uzun süre kullanılması sonucu ruhsal bozuklukların ve hastalıkların ortaya çıkabileceği görüsü kabul edilmiş, esrarın neden olduğu davranış bozuklukları akut (esrar kullanımı sırasında) ve kronik (uzun süre esrar kullanımından
sonra) olmak üzere ikiye ayrılmıştır.

Raporda bu tür bozukluklara ilişkin olarak şu bilgiler verilmiştir:

Akut bozukluklar çoğunlukta esrar kullanmaya yeni başlayanlar arasında sık görülür. Bilinç bulanır. Yer ve zaman yönelimi karışır. Korku, sıkıntı ve panik durumu olur. Bu dönem geçtikten sonra yeniden anımsanmaz. Tam bir unutkanlık olabilir. Bu tablo içinde korku, endişe, düşünce sapmaları ve sabuklamalar olabilir. Ender de olsa şizofreninin katatoni tipini andıran belirtiler gözlenmiştir.

Uzun süre esrar alanlarda topluma ve kişiye bağlı olarak değişik belirtileri ortaya çıkan ruh hastalıkları görülebilir. Bu tablolara “Esrar Psikozu” (Cannabis Psychosis) adı verilir. En Çok basit ve katatoni tipinde şizofreniyi andıran belirtiler görülür. Ayrıca bunama, durgunluk, mani, melankoli ve paranoid ruh hastalıklarını andıran tablolar da yazılmıştır. Uzun süre esrar kullananlarda görülen bu ruhsal durumlara karşın, esrarın ciddi bir ruh hastalığına, özellikle şizofreni ve erken bunamaya neden olup olmadığı sorunu henüz açıklığa kavuşmamıştır.
Genel olarak esrar kullanıcılarında görülen şizofreni ve erken bunama tablolarının daha çok bu hastalığa eğilimi olanlarda ortaya çıktığı kabul edilmektedir. Ancak bu görüşün değer kazanabilmesi için henüz yeterli araştırma yapılamamış ve veri toplanamamıştır.
Özetle, uzun süre esrar kullananlarda, Esrar Psikozu adı verilen, belirtileri bakımından şizofreniyi andıran, ayırıcı tanısı güç olan ruh hastalıkları sıklıkla görülebilir. Son yıllarda ülkemizde, Ortadoğu ve Uzakdoğu ülkelerinde olduğu gibi, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa ülkelerinde de uzun süre esrar alanlarda ruh hastalıklarının, şizofreni ve erken bunamaya benzer tabloların daha sık ortaya çıktığını belirten araştırmaların sayısı artmıştır.

Kenevir bitkisinin Tıpta Kullanımı

Antikonvülzan: epilepsi nöbetlerini azaltır.
Antiemetik: bulantıyı giderir
Analjezik: ağrı kesicidir
Kanserli hastalarda öforizan (neşe verici)
Astımda brokodilatör (solunum yollarını açıcı)
Glokom (göz tansiyonu) tedavisinde göz içi basıncını azaltır.
Aidisli hastalarda iştah artırıcı olarak kullanılır.